Του Ηλία Θανάση
Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΤHΣ ΦΟΙΝΙΚΗΣ
Βρίσκεται στο χωριό Φοινίκη , 9 χλμ ανατολικά από την πόλη των Αγίων Σαράντα
Ήταν κτισμένη πάνω σε μια ράχη με υψόμετρο 290 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, με μια πεδιάδα κατάλληλη για κατοικίες στην κορυφή της.
Από εκεί μπορείς να δεις όλο τον κάμπο του Βούρκου μέχρι το Βουθρωτό. Τα τείχη μήκους 5000 μέτρων περιστοιχίζουν μια επιφάνεια των 57 εκταρίων. Από το μέγεθος της η Φοινίκη έρχεται μετά την Απολλωνία και το Δυρράχιο, ενώ στην Ήπειρο, μετά απο την Αμβρακία και είναι μεγαλύτερη από την Αντιγόνεια.
Η γέννηση της πόλης χρονολογείται κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και μέχρι τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Η περίοδος της γέννησης ταυτίζεται τότε και με την ίδρυση άλλων πόλεων και του κράτους της Ηπείρου. Αρχικά η κατοίκηση ξεκίνησε στο άνω μέρος της ράχης με μια ελλειψοειδή περίφραξη σε ένα εμβαδόν 6 εκταρίων. Τα τείχη αυτής της περιοχής κτίστηκαν με ογκόλιθους διαστάσεων 3x3x2,10 που είναι και οι μεγαλύτεροι στην Ήπειρο .
Στην περίοδο του 3ου -2ου αιώνων π.Χ. η πόλη άνθισε πραγματικά. Έχει το δικό της νόμισμα και διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Χαονίας ως κέντρο της, ρόλο τον οποίο επέκτεινε μετά την ίδρυση του Κοινού των Ηπειρωτών, όπου λέγεται ως πρωτεύουσα τους.
Η Φοινίκη είναι πόλη με ακρόπολη, στην οποία αποκαλύφθηκαν μερικά κτήρια κοινωνικής χρήσεως όπως ναοί, το Γυμνάσιο και τρεις δεξαμενές νερού του 4ου αιώνα π.Χ.
Οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα συγκρότημα με κατοικίες με περιστύλιο και ποιοτική αρχιτεκτονική που διέφερε και από τις κατοικίες των πιο αναπτυγμένων πόλεων της Ηπείρου. Οι κατοικίες έχουν σχεδιαστεί με δύο αυλές περιστυλίου. Η πολεοδομική οργάνωση της πόλης είναι βάση αναβαθμίδων.
Σε μια από τις αναβαθμίδες αποκαλύφθηκε το αρχαίο θέατρο της Φοινίκης που από το μέγεθος υπερβαίνει δέκα φορές το θέατρο του Βουθρωτού και είναι από τα μεγαλύτερα στην Ήπειρο. Οι ειδικοί έχουν υπολογίσει ότι είχε χωρητικότητα 12.000 θέσεων.
Σ’αυτό το χώρο οργανώνονταν παραστάσεις αλλά και συγκεντρώσεις των εκπροσώπων των φυλών της Ηπείρου για να λάβουν αποφάσεις για την τύχη της Ηπείρου. Αυτό επιβεβαιώνεται από τη ν αποκάλυψη στο θέατρο κεραμικών ταυτοτήτων που μαρτυρούσαν την παρουσία μελών του Κοινού από άλλες πόλεις της Ηπείρου. Οι ταυτότητες αυτές είναι σε μορφή νομίσματος αλλά είναι κατασκευασμένες από χώμα.
Την ανωτερότητα της πρωτεύουσας αυτής εκφράζει και η ύπαρξη σ’αυτή ενός ατελιέ γλυπτικής, που είναι και η μοναδική στη Χαονία. Τα γλυπτά που αναμετρούνταν με τα αριστουργήματα μεγάλων γλυπτών της αρχαίας Ελλάδος, είναι δημιουργία εγχωρίων καλλιτεχνών. Αυτό σημαίνει ότι η Φοινίκη είχε τη δική της σχολή γλυπτικής. Πολλά από τα γλυπτά της Φοινίκης σήμερα στολίζουν το μουσείο του Βουθρωτού.
Η νεκρόπολη της Φοινίκης είναι από τις πιο πλούσιες, με βωμούς και τάφους πλούσιους σε υλικά.
Η Φοινίκη ήταν ένα μεγάλο βιοτεχνικό, γεωργικό και εμπορικό κέντρο σε όλη την επικράτεια του Ελληνισμού. Ως το μεγαλύτερο κέντρο της Χαονίας αναφέρεται ως τόπος που το έτος 205 π.Χ. υπογράφτηκε η συμφωνία ειρήνης μεταξύ Ρώμης και Μακεδονίας.
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές και η αποκάλυψη ισχυρών μνημείων στη Φοινίκη θα είναι η αφορμή για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού σε όλο το νομό Δελβίνου.
Βρίσκεται στο χωριό Φοινίκη , 9 χλμ ανατολικά από την πόλη των Αγίων Σαράντα
Ήταν κτισμένη πάνω σε μια ράχη με υψόμετρο 290 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, με μια πεδιάδα κατάλληλη για κατοικίες στην κορυφή της.
Από εκεί μπορείς να δεις όλο τον κάμπο του Βούρκου μέχρι το Βουθρωτό. Τα τείχη μήκους 5000 μέτρων περιστοιχίζουν μια επιφάνεια των 57 εκταρίων. Από το μέγεθος της η Φοινίκη έρχεται μετά την Απολλωνία και το Δυρράχιο, ενώ στην Ήπειρο, μετά απο την Αμβρακία και είναι μεγαλύτερη από την Αντιγόνεια.
Η γέννηση της πόλης χρονολογείται κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και μέχρι τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Η περίοδος της γέννησης ταυτίζεται τότε και με την ίδρυση άλλων πόλεων και του κράτους της Ηπείρου. Αρχικά η κατοίκηση ξεκίνησε στο άνω μέρος της ράχης με μια ελλειψοειδή περίφραξη σε ένα εμβαδόν 6 εκταρίων. Τα τείχη αυτής της περιοχής κτίστηκαν με ογκόλιθους διαστάσεων 3x3x2,10 που είναι και οι μεγαλύτεροι στην Ήπειρο .
Στην περίοδο του 3ου -2ου αιώνων π.Χ. η πόλη άνθισε πραγματικά. Έχει το δικό της νόμισμα και διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Χαονίας ως κέντρο της, ρόλο τον οποίο επέκτεινε μετά την ίδρυση του Κοινού των Ηπειρωτών, όπου λέγεται ως πρωτεύουσα τους.
Η Φοινίκη είναι πόλη με ακρόπολη, στην οποία αποκαλύφθηκαν μερικά κτήρια κοινωνικής χρήσεως όπως ναοί, το Γυμνάσιο και τρεις δεξαμενές νερού του 4ου αιώνα π.Χ.
Οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα συγκρότημα με κατοικίες με περιστύλιο και ποιοτική αρχιτεκτονική που διέφερε και από τις κατοικίες των πιο αναπτυγμένων πόλεων της Ηπείρου. Οι κατοικίες έχουν σχεδιαστεί με δύο αυλές περιστυλίου. Η πολεοδομική οργάνωση της πόλης είναι βάση αναβαθμίδων.
Σε μια από τις αναβαθμίδες αποκαλύφθηκε το αρχαίο θέατρο της Φοινίκης που από το μέγεθος υπερβαίνει δέκα φορές το θέατρο του Βουθρωτού και είναι από τα μεγαλύτερα στην Ήπειρο. Οι ειδικοί έχουν υπολογίσει ότι είχε χωρητικότητα 12.000 θέσεων.
Σ’αυτό το χώρο οργανώνονταν παραστάσεις αλλά και συγκεντρώσεις των εκπροσώπων των φυλών της Ηπείρου για να λάβουν αποφάσεις για την τύχη της Ηπείρου. Αυτό επιβεβαιώνεται από τη ν αποκάλυψη στο θέατρο κεραμικών ταυτοτήτων που μαρτυρούσαν την παρουσία μελών του Κοινού από άλλες πόλεις της Ηπείρου. Οι ταυτότητες αυτές είναι σε μορφή νομίσματος αλλά είναι κατασκευασμένες από χώμα.
Την ανωτερότητα της πρωτεύουσας αυτής εκφράζει και η ύπαρξη σ’αυτή ενός ατελιέ γλυπτικής, που είναι και η μοναδική στη Χαονία. Τα γλυπτά που αναμετρούνταν με τα αριστουργήματα μεγάλων γλυπτών της αρχαίας Ελλάδος, είναι δημιουργία εγχωρίων καλλιτεχνών. Αυτό σημαίνει ότι η Φοινίκη είχε τη δική της σχολή γλυπτικής. Πολλά από τα γλυπτά της Φοινίκης σήμερα στολίζουν το μουσείο του Βουθρωτού.
Η νεκρόπολη της Φοινίκης είναι από τις πιο πλούσιες, με βωμούς και τάφους πλούσιους σε υλικά.
Η Φοινίκη ήταν ένα μεγάλο βιοτεχνικό, γεωργικό και εμπορικό κέντρο σε όλη την επικράτεια του Ελληνισμού. Ως το μεγαλύτερο κέντρο της Χαονίας αναφέρεται ως τόπος που το έτος 205 π.Χ. υπογράφτηκε η συμφωνία ειρήνης μεταξύ Ρώμης και Μακεδονίας.
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές και η αποκάλυψη ισχυρών μνημείων στη Φοινίκη θα είναι η αφορμή για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού σε όλο το νομό Δελβίνου.
Η αρχαιοτάτη πόλη της Ηπείρου, η οποία σήμερα βρίσκεται εντός των συνόρων του αλβανικού κράτους δεν έχει αποκαλύψει ακόμα την πραγματική ιστορία της από τους πρώιμους χρόνους και ακόμα περισσότερο στην εποχή που άκμαζε οικονομικά και διοικητικά σε όλη την περιοχή.
Ο Πολύβιος είναι από τους πρώτους αρχαίους έλληνες ιστορικούς που αναφέρεται ότι οι Ηπειρώτες όρισαν τη Φοινίκη ως πρωτεύουσα του Κοινού των Ηπειρωτών το έτος 234 π.Χ. επειδή ήταν η πιο πλούσια και η πιο οχυρωμένη πόλη.
Ηταν η περίοδος που ο θεσμός της βασιλείας δεν ήταν ισχυρός στην ΄Ηπειρο εκτός από την περίοδο που βασίλεψε ο Πύρρος (295-272 π.Χ.), βάλλεται από την επίδραση των αντιμοναρχικών αντιλήψεων που διαδόθηκαν και απέκτησαν μεγαλύτερο πολιτικό βάρος με την επέκταση των δύο μεγάλων Συμπολιτειών, της Αιτωλικής και της Αχαϊκής.
Το έτος 231 π.Χ. οι Μολοσσοί μαζί με άλλους Ηπειρώτες κατήργησαν τη βασιλεία, σκοτώνοντας τη Διηδάμεια, κόρη του Πύρρου Β΄.
Μετά την κατάλυση της μοναρχίας η ΄Ηπειρος έγινε Κοινόν, δηλαδή, ομόσπονδο κράτος που συνένωνε «έθνη» με κοινούς δεσμούς, λατρείας, φυλετικούς, οικονομικούς, ασφαλείας, κατά το πρότυπο κυρίως των Αιτωλών και των Αχαϊών. Συγχρόνως οι Μολοσσοί έχασαν τελείως την ηγετική θέση που είχαν απέναντι στα δύο άλλα ηπειρωτικά φύλα, στους Χάονες και τους Θεσπρωτούς.
΄Ετσι έγινε πρωτεύουσα η Φοινίκη, στην περιοχή των Χαόνων. Εκεί είχαν την έδρα τους οι αρχές του Κοινού και γίνονταν οι γενικές συνελεύσεις. Γι΄ αυτό η επίσημη ονομασία του Κοινού ήταν «Κοινόν των Ηπειρωτών των περί Φοινίκης».
Η οργάνωση της νέας πολιτειακής αρχής των Ηπειρωτών ήταν η εξής: την ανώτατη εξουσία ασκούσε η γενική συνέλευση. Υπήρχε Βουλή («συνέδριον»), στην οποία τη σπουδαιότερη θέση κατείχε ο «γραμματεύς».
Ανώτατοι άρχοντες ήταν οι τρεις στρατηγοί, οι οποίοι εκλέγονταν ένας από τα τρία κυριότερα φύλλα, τους Μολοσσούς, τους Χάονες και τους Θεσπρωτούς, και ο «΄Ιππαρχος». Επίσης υπήρχε και ένας άλλος άρχων που έφερε τον τίτλο «προστάτης των Μολοσσών», κατάλοιπο παλαιού αξιώματος στους Μολοσσούς για να περιορίζει τη δύναμη του βασιλέως.
Ο προστάτης είχε αρμοδιότητα να συγκαλεί και να διευθύνει τη γενική συνέλευση των Ηπειρωτών. Την διακυβέρνηση του Κοινού λοιπόν, ασκούσαν τρεις στρατηγοί, από τους οποίους ο ένας ήταν και ο επώνυμος άρχων, ο ίππαρχος, ο γραμματεύς της Βουλής και ο προστάτης.΄Ολοι αυτοί εκλέγονταν με ετήσια θητεία από τη γενική συνέλευση, η οποία απεφάσιζε και τα περί ειρήνης και πολέμου ή περί συνάψεως συμμαχιών και διεξαγωγής των πιο σημαντικών δικών.
Παρά την εσωτερική οργάνωση του Κοινού, δεν έγινε δυνατή η εξάπλωσή του σε όλη την ΄Ηπειρο, διότι άλλα ηπειρωτικά φύλα δεν μετείχαν, όπως οι Αθαμάνες και οι Κασσωπαίοι. Εξάλλου το «Κοινόν» ήταν ουσιαστικά εξάρτημα του Μακεδονικού βασιλείου και αυτό φάνηκε κατά τον ανταγωνισμό Μακεδονίας και Ρώμης, όταν οι Ηπειρώτες τάσσονται υπέρ των Μακεδόνων. Κατά την πανελλήνιο συμμαχία η οποία ανανεώθηκε από τον Αντίγονο τον Δώδωνα οι Ηπειρώτες αναφέρονται ως Μακεδόνες. Επίσης όταν επί Φιλίππου Ε΄ άρχισαν να διεξάγονται οι πόλεμοι μεταξύ Μακεδόνων και Ρωμαίων οι Ηπειρώτες ετάχθηκαν υπέρ των πρώτων και προσπάθησαν τη συνδιαλλαγή των αντιπάλλων.
Ο Πολύβιος είναι από τους πρώτους αρχαίους έλληνες ιστορικούς που αναφέρεται ότι οι Ηπειρώτες όρισαν τη Φοινίκη ως πρωτεύουσα του Κοινού των Ηπειρωτών το έτος 234 π.Χ. επειδή ήταν η πιο πλούσια και η πιο οχυρωμένη πόλη.
Ηταν η περίοδος που ο θεσμός της βασιλείας δεν ήταν ισχυρός στην ΄Ηπειρο εκτός από την περίοδο που βασίλεψε ο Πύρρος (295-272 π.Χ.), βάλλεται από την επίδραση των αντιμοναρχικών αντιλήψεων που διαδόθηκαν και απέκτησαν μεγαλύτερο πολιτικό βάρος με την επέκταση των δύο μεγάλων Συμπολιτειών, της Αιτωλικής και της Αχαϊκής.
Το έτος 231 π.Χ. οι Μολοσσοί μαζί με άλλους Ηπειρώτες κατήργησαν τη βασιλεία, σκοτώνοντας τη Διηδάμεια, κόρη του Πύρρου Β΄.
Μετά την κατάλυση της μοναρχίας η ΄Ηπειρος έγινε Κοινόν, δηλαδή, ομόσπονδο κράτος που συνένωνε «έθνη» με κοινούς δεσμούς, λατρείας, φυλετικούς, οικονομικούς, ασφαλείας, κατά το πρότυπο κυρίως των Αιτωλών και των Αχαϊών. Συγχρόνως οι Μολοσσοί έχασαν τελείως την ηγετική θέση που είχαν απέναντι στα δύο άλλα ηπειρωτικά φύλα, στους Χάονες και τους Θεσπρωτούς.
΄Ετσι έγινε πρωτεύουσα η Φοινίκη, στην περιοχή των Χαόνων. Εκεί είχαν την έδρα τους οι αρχές του Κοινού και γίνονταν οι γενικές συνελεύσεις. Γι΄ αυτό η επίσημη ονομασία του Κοινού ήταν «Κοινόν των Ηπειρωτών των περί Φοινίκης».
Η οργάνωση της νέας πολιτειακής αρχής των Ηπειρωτών ήταν η εξής: την ανώτατη εξουσία ασκούσε η γενική συνέλευση. Υπήρχε Βουλή («συνέδριον»), στην οποία τη σπουδαιότερη θέση κατείχε ο «γραμματεύς».
Ανώτατοι άρχοντες ήταν οι τρεις στρατηγοί, οι οποίοι εκλέγονταν ένας από τα τρία κυριότερα φύλλα, τους Μολοσσούς, τους Χάονες και τους Θεσπρωτούς, και ο «΄Ιππαρχος». Επίσης υπήρχε και ένας άλλος άρχων που έφερε τον τίτλο «προστάτης των Μολοσσών», κατάλοιπο παλαιού αξιώματος στους Μολοσσούς για να περιορίζει τη δύναμη του βασιλέως.
Ο προστάτης είχε αρμοδιότητα να συγκαλεί και να διευθύνει τη γενική συνέλευση των Ηπειρωτών. Την διακυβέρνηση του Κοινού λοιπόν, ασκούσαν τρεις στρατηγοί, από τους οποίους ο ένας ήταν και ο επώνυμος άρχων, ο ίππαρχος, ο γραμματεύς της Βουλής και ο προστάτης.΄Ολοι αυτοί εκλέγονταν με ετήσια θητεία από τη γενική συνέλευση, η οποία απεφάσιζε και τα περί ειρήνης και πολέμου ή περί συνάψεως συμμαχιών και διεξαγωγής των πιο σημαντικών δικών.
Παρά την εσωτερική οργάνωση του Κοινού, δεν έγινε δυνατή η εξάπλωσή του σε όλη την ΄Ηπειρο, διότι άλλα ηπειρωτικά φύλα δεν μετείχαν, όπως οι Αθαμάνες και οι Κασσωπαίοι. Εξάλλου το «Κοινόν» ήταν ουσιαστικά εξάρτημα του Μακεδονικού βασιλείου και αυτό φάνηκε κατά τον ανταγωνισμό Μακεδονίας και Ρώμης, όταν οι Ηπειρώτες τάσσονται υπέρ των Μακεδόνων. Κατά την πανελλήνιο συμμαχία η οποία ανανεώθηκε από τον Αντίγονο τον Δώδωνα οι Ηπειρώτες αναφέρονται ως Μακεδόνες. Επίσης όταν επί Φιλίππου Ε΄ άρχισαν να διεξάγονται οι πόλεμοι μεταξύ Μακεδόνων και Ρωμαίων οι Ηπειρώτες ετάχθηκαν υπέρ των πρώτων και προσπάθησαν τη συνδιαλλαγή των αντιπάλλων.
Κοντινές πόλεις: Άγιοι Σαράντα, Ιωάννινα, Αυλώνα
Συντεταγμένες: 39°54'31"N 20°3'43"E
