Ας μιλήσουμε για την Ευδαιμονία των Ελλήνων

Αν οι πολιτικοί διάβαζαν τον Οδυσσέα Ελύτη!

Του ΒΙΚΤΩΡΑ ΝΕΤΑ

Εκπνέει το 2011, που είναι «Ετος Οδυσσέα Ελύτη», και δεν έγινε τίποτε απολύτως από την πλευρά της πολιτείας για να τιμηθεί ο μεγάλος μας ποιητής και προπαντός για να θυμηθούμε, αυτές τις μαύρες ώρες που περνάει ο τόπος, τον προφητικό και συνάμα παρήγορο λόγο του.

Μήπως η αιτία που δεν έγινε τίποτε είναι η οικονομική κρίση; Και να μην υπήρχε, πάλι δεν θα γινόταν τίποτε αξιόλογο, όπως δεν έγινε όταν ο Ελύτης τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1979. Θυμάμαι ότι τότε ο βουλευτής Φοίβος Ιωαννίδης είχε προτείνει να καλέσει η Βουλή τον Ελύτη να μιλήσει στην Ολομέλεια. Η πρόταση έπεσε στο κενό της αδιαφορίας και της αμάθειας. Τι θα μπορούσε να πει ένας ποιητής στους πολιτικούς; Απάντηση: Οσα έλεγαν οι μαντινάδες στον Ελευθέριο Βενιζέλο που και τις τραγουδούσε.
Αυτός ο τόπος, δυστυχώς, αδικεί, περιφρονεί και υποτιμά τα άξια παιδιά του. Τους δύο νομπελίστες ποιητές, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη, δεν καταδέχτηκε η Ακαδημία Αθηνών να τους εκλέξει μέλη της. Ας είναι. Ευτυχώς τους ποιητές τούς τιμάει από την καρδιά του ο απλός λαός, που τραγουδάει τους στίχους τους, δακρύζει, εμψυχώνεται και παίρνει κουράγιο στους αγώνες του. Είναι αυτός που εμπνέει και εμπνέεται σ' αυτήν την ακατάλυτη ανά τους αιώνες επικοινωνία με τον τίμιο ποιητικό λόγο.
Είναι, λοιπόν, σήμερα, που δοκιμάζεται ο τόπος από τη βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση, επίκαιρος ο καθαρός λόγος του Οδυσσέα Ελύτη. Οπως ο ίδιος έγραψε: «Οπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί/ όπου και να θολεύει ο νους σας/ μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό/ και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».
Θα προσθέταμε: «Μνημονεύετε και Οδυσσέα Ελύτη». Τον μνημονεύουμε σήμερα, γιατί καθαρά, ανοιχτά, με την τίμια γλώσσα του, μιλούσε πάντοτε για την κρίση της ελληνικής κοινωνίας. Απλώς η εξουσία, κάθε εξουσία, ποτέ δεν άκουγε, όπως και στις μέρες μας, γι' αυτό και φτάσαμε εκεί που φτάσαμε.
Στο πλαίσιο των λίγων εκδηλώσεων για το «Ετος Οδυσσέα Ελύτη» η σύντροφός του Ιουλίτα Ηλιοπούλου συγκέντρωσε και επιμελήθηκε 37 συνεντεύξεις, που έδωσε ο ποιητής στη διάρκεια 50 χρόνων (1942-1992) και εκδόθηκαν σε έναν τόμο από τις εκδόσεις «ύψιλον/βιβλία» με τίτλο «Συν τοις άλλοις», τον οποίο είχε δώσει ο ίδιος ο Ελύτης το 1995. Ολες οι συνεντεύξεις έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί όσα λέει ο ποιητής έχουν διαχρονική αξία και δεν φωτίζουν μόνο το τεράστιο έργο του. Ιδιαίτερα επίκαιρη είναι μια πολιτική συνέντευξη, που έδωσε το 1958 στον Ρένο Ηρ. Αποστολίδη, απαντώντας σε ερωτήματα έρευνας της εφημερίδας «Ελευθερία» με θέμα «Τι φταίει για την κακοδαιμονία της ελληνικής ζωής;».
Η συνέντευξη άνοιγε με την ερώτηση: «Ζητείται η γνώμη σας, κύριε Ελύτη, η εντελώς ανεπιφύλακτη και αδέσμευτη, επάνω σε ό,τι θεωρείτε ως την πιο κεφαλαιώδη κακοδαιμονία του τόπου. Από τι κυρίως πάσχουμε και τι πρωτίστως μας λείπει; Ποια θα ονομάζατε "πρώτη μάστιγα" της νεοελληνικής ζωής;». Απάντησε: «Από τι πάσχουμε κυρίως; Θα σας το πως αμέσως: από μια μόνιμο, πλήρη και κακοήθη ασυμφωνία μεταξύ του πνεύματος της εκάστοτε ηγεσίας μας και του "ήθους" που χαρακτηρίζει τον βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό του ελληνικού λαού στο σύνολό του!». Την ίδια απάντηση, πιστεύω, θα έδινε ο Ελύτης και σήμερα, αν ζούσε και του ζητούσαν να σχολιάσει την κρίση. Συμπλήρωσε τότε την απάντησή του τονίζοντας: «Από την ημέρα που έγινε η Ελλάδα κράτος έως σήμερα, οι πολιτικές πράξεις θα έλεγε κανένας ότι σχεδιάζονται και εκτελούνται ερήμην των αντιλήψεων για τη ζωή, και γενικότερα των ιδανικών που είχε διαμορφώσει ο Ελληνισμός μέσα στην υγιή κοινοτική του οργάνωση και στην παράδοση των μεγάλων αγώνων για την ανεξαρτησία του. Η φωνή του Μακρυγιάννη δεν έχει χάσει, ούτε σήμερα ακόμη, την επικαιρότητά της».
Θίγοντας το καίριο θέμα της Παιδείας, ο Ελύτης θα πει ότι «εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, η ηγετική μας τάξη, στο κεφάλαιο της ελληνικής παιδείας, έχει μαύρα μεσάνυχτα!» και θα υπογραμμίσει: «Ολα τα άλλα κακά που θα μπορούσα να καταγγείλω -η έλλειψη ουσιαστικής αποκεντρώσεως και αυτοδιοικήσεως, η έλλειψη προγραμματισμού για την πλουτοπαραγωγική ανάπτυξη της χώρας, ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η εξωτερική μας πολιτική είναι ζήτημα βαθύτερης ελληνικής παιδείας! Από την άποψη ότι μόνον αυτή μπορεί να προικίσει έναν ηγέτη με την απαραίτητη ευαισθησία για να ενστερνισθεί και αντιστοίχως να αποδώσει το ήθος του λαού».
Στη συνέντευξή του εκείνη ο Οδυσσέας Ελύτης συμπύκνωσε τη διαπίστωσή του για την κακοδαιμονία της ελληνικής ζωής σε μία φράση: «Οσο, λοιπόν, κι αν είναι λυπηρό, πρέπει να το πω: ο Ελληνισμός, για την ώρα τουλάχιστον, επέτυχε ως γένος, αλλ' απέτυχε ως κράτος! Και παρακαλώ νύχτα-μέρα τον Θεό, και το μέλλον, να με διαψεύσουν». Πώς λοιπόν, θα πετύχει και ως κράτος ο Ελληνισμός, όταν από την ηγεσία του λείπει το ουσιώδες στοιχείο της συνεννόησης και της συνεργασίας για να αποτραπεί η καταστροφή;
Πηγή