Οι αρχαίοι Αθηναίοι νικούν τους εισβολείς από την Ατλαντίδα
Στο έργο αυτό αναπτύσσονται οι κοσμολογικές απόψεις του Πλάτωνα και περιγράφεται η δημιουργία του σύμπαντος. Στην αρχή του διαλόγου ο Σωκράτης συνόψισε τις απόψεις του περί ιδανικής πολιτείας και εξέφρασε την επιθυμία του να αναπτυχθούν από τους συνομιλητές του, τον Τίμαιο, τον Κριτία και τον Ερμοκράτη, τα προσδοκώμενα κατορθώματά της στον πόλεμο. Πρώτος πήρε τον λόγο ο Κριτίας, που άρχισε να διηγείται όσα είχε ακούσει από τον παππού του σχετικά με την επιτυχημένη απόκρουση της εισβολής των κατοίκων της Ατλαντίδας από τους αρχαίους Αθηναίους, ιστορία που μετέφερε στην Αθήνα ο Σόλωνας μετά την επιστροφή του από την Αίγυπτο.
Μτφρ. Β. Κάλφας. 1995. Πλάτων. Τίμαιος. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Πόλις.
Τα επιτεύγματα της πόλης σας ήταν πολλά και μεγάλα· είναι γραμμένα εδώ κι εμείς συνεχίζουμε να τα θαυμάζουμε. Υπάρχει όμως ένα που τα ξεπερνά όλα σε μεγαλείο και αρετή. Τα αρχεία μας αναφέρουν ότι η πόλη σας αναχαίτισε κάποτε μια μεγάλη δύναμη που είχε επιτεθεί με αλαζονεία εναντίον όλης της Ευρώπης και της Ασίας ξεκινώντας απ' έξω, από τον Ατλαντικό ωκεανό. Οι άνθρωποι μπορούσαν να ταξιδεύουν εκείνη την εποχή στον ωκεανό, γιατί αμέσως μετά το στόμιό του ―που, όπως μαθαίνω, εσείς το ονομάζετε Ηράκλειες Στήλες― υπήρχε ένα νησί μεγαλύτερο από την Ασία και τη Λιβύη μαζί. Οι ταξιδιώτες της εποχής περνούσαν από αυτό στα άλλα νησιά και από εκεί σε όλη την απέναντι ήπειρο που περιβάλλει αυτήν την πραγματικά αχανή θάλασσα. Όλα τα μέρη που βρίσκονται μέσα από το στόμιο που λέγαμε φαίνονται σαν λιμάνι με στενή είσοδο· το πέλαγος όμως που εκτείνεται έξω από το στόμιο είναι πραγματικό πέλαγος· και η στεριά που το περικλείει θα έλεγε κανείς ότι αξίζει να ονομαστεί "ήπειρος", στην κυριολεξία του όρου. Σ' αυτό το νησί, την Ατλαντίδα, δημιουργήθηκε κάτω από βασιλική εξουσία μια μεγάλη και θαυμαστή δύναμη που κυριάρχησε σε όλο το νησί καθώς και σε πολλά άλλα νησιά και μέρη της απέναντι ηπείρου. Επιπλέον, προς την πλευρά μας, επικράτησε στη Λιβύη ως την Αίγυπτο και στην Ευρώπη ως την Τυρρηνία. Αυτή λοιπόν η μεγάλη δύναμη συγκέντρωσε κάποτε όλα της τα στρατεύματα και επιχείρησε, με μία μόνο επίθεση, να υποδουλώσει την πόλη σας και τη δική μας και όλες όσες βρίσκονται μέσα από τις Στήλες. Τότε ακριβώς, Σόλων, αποκαλύφθηκε σε όλη την ανθρωπότητα η αρετή και η δύναμη της πόλης σας, γιατί στάθηκε πρώτη στο φρόνημα και στην τεχνική του πολέμου. Επικεφαλής των Ελλήνων, και στη συνέχεια αναγκασμένη να πολεμήσει μόνη όταν οι άλλοι την εγκατέλειψαν, έφθασε στον έσχατο κίνδυνο αλλά τελικά απέκρουσε τους εισβολείς και θριάμβευσε. Δεν άφησε έτσι να γνωρίσουν τη σκλαβιά αυτοί που δεν είχαν υποδουλωθεί ποτέ και απελευθέρωσε με μεγαλοψυχία όλους εμάς τους άλλους που κατοικούσαμε μέσα από τις Ηράκλειες Στήλες. Πολύ αργότερα όμως ήρθαν τρομεροί σεισμοί και κατακλυσμοί και, μέσα σε μία μέρα και μία νύχτα φρίκης, όλο το γένος των πολεμιστών σας χάθηκε μέσα στη γη, και το νησί της Ατλαντίδας βυθίστηκε στη θάλασσα και αφανίστηκε. Ο ωκεανός σ' εκείνα τα μέρη έγινε απροσπέλαστος και ανεξερεύνητος από την πολύ βαθιά λάσπη που άφησε πίσω της η Ατλαντίδα καθώς καταποντιζόταν».
Άκουσες λοιπόν, Σωκράτη, μια περίληψη όσων μου είχε διηγηθεί ο γέροντας Κριτίας, μεταφέροντας τα λόγια του Σόλωνα. Όταν μιλούσες χθες για την ιδανική πολιτεία και τους άνδρες της, σκεφτόμουν αυτήν την ιστορία και είχα μείνει έκπληκτος βλέποντας πως, από μια θεόπεμπτη τύχη, στα περισσότερα σημεία συμφωνούσες απόλυτα με τα όσα είχε πει ο Σόλων. Δεν είπα τίποτε εκείνη τη στιγμή· ύστερα από τόσον καιρό, δεν θυμόμουν όλες τις λεπτομέρειες. Σκέφτηκα ότι πρώτα έπρεπε να τα αναπλάσω όλα μόνος μου και μετά να τα πω. Γι' αυτό λοιπόν έσπευσα να δεχθώ την ανταπόδοση που ζήτησες χθες. Σκέφτηκα ότι το δυσκολότερο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να επιλέξει κανείς εκείνο το θέμα που ταιριάζει ακριβώς στο ζητούμενο, και ίσως αυτό να εξυπηρετούσε τις ανάγκες μας. Έτσι λοιπόν, όπως είπε και ο Ερμοκράτης, μόλις φύγαμε χθες από εδώ, τους διηγήθηκα όσα θυμόμουν και, όταν τους άφησα, κατάφερα να ανασυνθέσω όλες σχεδόν τις λεπτομέρειες στη διάρκεια της νύχτας. Πόσο δίκιο έχουν αυτοί που λένε πως ό,τι μαθαίνει κανείς από παιδί μένει για πάντα χαραγμένο στη μνήμη του! Εγώ αμφιβάλλω αν μπορώ να θυμηθώ σήμερα ακόμη και αυτά που άκουσα μόλις χθες. Θα μου έκανε όμως μεγάλη εντύπωση αν ξεχνούσα και το παραμικρό από αυτά που άκουσα πριν από τόσα πολλά χρόνια. Παρακολουθούσα, βλέπεις, με τόσο πάθος, με τόση χαρά τη διήγηση, ήταν και ο γέροντας τόσο πρόθυμος να με διδάξει απαντώντας στις αλλεπάλληλες ερωτήσεις μου, ώστε εντυπώθηκαν όλα μέσα μου σαν ανεξίτηλα εγκαύματα. Από το πρωί μάλιστα τα επαναλαμβάνω συνεχώς και στους φίλους μας, για να μπορούν και αυτοί να συνεισφέρουν στη διήγηση.
Πηγή
Η Ατλαντίδα βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία του Ποσειδώνα, του παντοδύναμου θεού της θάλασσας, ύστερα από το μοίρασμα της γης που έκαναν οι θεοί μεταξύ τους. Όταν ο Ποσειδώνας ερωτεύτηκε την θνητή Κλειτώ, την κόρη του Εβήνορα και της Λευκίππης, κατασκεύασε μία κατοικία στην κορυφή ενός λόφου που βρισκόταν κοντά στο μέσο του νησιού και περιέβαλε την κατοικία αυτή με εναλλασσόμενους δακτυλίους, δύο ξηράς και τρεις θάλασσας απομονώνοντας και προστατεύοντας παράλληλα την αγαπημένη του. Επίσης, έφερε πηγές ζεστού και κρύου νερού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ Κλειτώ γέννησε πέντε ζευγάρια διδύμων αγοριών, τα οποία έγιναν αργότερα οι πρώτοι ηγεμόνες της Ατλαντίδας. Το νησί μοιράστηκε από τον Ποσειδώνα σε δέκα μέρη ανάμεσα στους αδελφούς και ο μεγαλύτερος, που ονομαζόταν Άτλας έγινε ο πρώτος βασιλιάς της Ατλαντίδας διατηρώντας τον έλεγχο του κεντρικού λόφου και των γύρω περιοχών. Από αυτόν πήρε το όνομά του το νησί καθώς επίσης και ο ωκεανός. Τα αδέλφια και οι απόγονοι των δέκα βασιλικών οίκων κυβέρνησαν πολλά νησιά και ακόμη και τους ανθρώπους της Μεσογείου που ζούσαν δυτικά της Αιγύπτου.
Στην κορυφή του κεντρικού λόφου κτίστηκε ένας ναός προς τιμήν του Ποσειδώνα. Εκεί στεγαζόταν ένα γιγάντιο χρυσό άγαλμα του Ποσειδώνα, το οποίο παρίστανε το θεό της θάλασσας να οδηγεί ένα άρμα που το έσερναν φτερωτά άλογα. Σε αυτό το σημείο οι αρχηγοί της Ατλαντίδας έρχονταν για να συζητήσουν τους νόμους, να διεκπεραιώσουν κρίσεις και να αποτίσουν φόρο τιμής στον Ποσειδώνα. Για τη διευκόλυνση των μετακινήσεων και του εμπορίου διανοίχθηκε ένα υδάτινο κανάλι που διέσχιζε κάθετα τους δακτυλίους της θάλασσας και της ξηράς και κατευθυνόταν νότια καταλήγοντας στην θάλασσα. Η πόλη της Ατλαντίδας βρισκόταν μόλις έξω από τον εξωτερικό δακτύλιο του νερού και εξαπλωνόταν κατά μήκος της πεδιάδας. Ήταν μία στενά κατοικημένη περιοχή, όπου ζούσε η πλειονότητα του συνολικού πληθυσμού του νησιού.
Πέρα από την πόλη απλωνόταν μία εύφορη πεδιάδα, η οποία περιβαλλόταν από ένα ακόμη κανάλι, το οποίο χρησιμοποιείτο για να συλλέγει νερό από τα ποτάμια και τους χείμαρρους που κατέβαιναν από τα βουνά. Οι κάτοικοι της Ατλαντίδας κατείχαν έναν τεράστιο πλούτο, αφού διέθεταν όλα τα είδη των αγαθών σε άφθονες ποσότητες. Πέρα από τις σοδειές, το νησί είχε όλα τα είδη κοπαδιών, φρούτων, ξηρών καρπών, μετάλλων και ξυλείας. Μία αφθονία ζώων, συμπεριλαμβανομένων και των ελεφάντων κατέκλυζε το νησί.
Η φυλή των Ατλάντων ήταν δυνατή και υγιής, είχε όλες τις ηθικές αρετές και ζούσε ειρηνικά και με απλότητα για όσο διάστημα η θεϊκή τους φύση υπερίσχυε. Αυτό κράτησε για πολλές γενιές, έως ότου η ισχύς και η απληστία άρχισε να τους διαφθείρει. «Όταν η ανθρώπινη φύση άρχισε να επικρατεί»1, έγιναν αμαρτωλοί και κατακλύστηκαν από τα εγκλήματα. Άρχισαν να κάνουν πολέμους με τον υπόλοιπο κόσμο και υπέταξαν άλλους λαούς κάτω από την σκληρή δύναμή τους. Μόνο οι Αθηναίοι κατάφεραν με τη στρατιωτική τους αρετή και την ηθική τους ισχύ να νικήσουν την Ατλαντίδα και να τη σταματήσουν να ελέγχει τον υπόλοιπο κόσμο. Παράλληλα, ο Δίας βλέποντας αυτή την ανηθικότητα των κατοίκων της Ατλαντίδας συγκάλεσε τους υπόλοιπους θεούς σε συμβούλιο, για να καθορίσουν μία τιμωρία, η οποία θα ήταν και η πλέον αρμόζουσα. Το κείμενο του Τίμαιου διακόπτεται απότομα σε αυτό το σημείο, αλλά από τη σύντομη αφήγηση στον Κριτία πληροφορούμαστε πως ο θυμός των θεών ήταν τελικά τόσο ισχυρός, ώστε το νησί καταστράφηκε μέσα σε μία μέρα και μία νύχτα από σεισμούς και στη συνέχεια καταποντίστηκε στα βάθη της θάλασσας, αφήνοντας πίσω του μόνο μία μάζα από λάσπη, την οποία ήταν αδύνατον να διαπλεύσουν τα πλοία.